Rzecz o Hatha Jodze
W sanskrycie słowo joga znaczy „zjednoczenie” lub „jarzmo” i zostało zdefiniowane jako związek umysłu, ciała, serca i działań.
Słowo hatha w sanskrycie jest połączeniem słowa ha (słońce) i tha (księżyc), więc samo w sobie jest związkiem dwóch przeciwieństw. Jakkolwiek nie rozpatrywać tego tłumaczenia zawsze takie połączenie daje równowagę, jest uzupełnieniem dwóch na pozór przeciwstawnych cech tworząc pełnię i harmonię.
Tutaj harmonia i równowaga dotyczą całego naszego organizmu, naszego bytu, jako całości.
Hatha Joga to połączenie trzech elementów – asana - ćwiczenie fizyczne, pranayama – oddech, krija-oczyszczanie.
Asany. Kojarzone z jogą przede wszystkim. Ćwiczenia fizyczne, układające nasze ciało w określony sposób, angażując określone partie mięśni i ciała inne pozostawiają w spoczynku i rozluźnieniu. Asany wpływają głównie na układ ruchu, jednak pośrednio również m.in. na układ pokarmowy, na gruczoły dokrewne, na układ krążenia, oddechowy, czy nerwowy, wpływając tym samym na funkcjonowanie organizmu jako całości. Asany stojące, skręty, wygięcia w przód, i w tył, czy pozycje odwrócone – każda z nich wykonana odpowiednio wpływa na nasz organizm w określony, pozytywny sposób.
Oddychanie. Jest synonimem życia. Jest tak naturalne i automatyczne, że większość ludzi nie zdaje sobie sprawy, że oddycha, dopóki nie jest ono zaburzone, lub wzmocnione w jakiś sposób.
Naturalny oddech chce przepływać przez nasze ciało jako pełne wyrażenie energii Shakti, jednakże stres i traumy emocjonalne mogą wpłynąć na ten proces i zaburzyć jego naturalny przepływ. Na przykład, gdy ktoś nam grozi lub jesteśmy źli, całe ciało zwiera się, wchodzimy w stan zwany jako „walcz lub uciekaj”. W tym stanie jesteśmy ograniczeni do naszych podstawowych instynktów przetrwania – brzuch się ściska, co ogranicza oddychanie przeponowe, i zaczyna się szybkie i płytkie oddychanie klatką piersiową. Ten stan mógłby być dobry dla kogoś, w kogo miałby uderzyć autobus. Niestety, częste narażenie na sytuacje wprawiające w ten stan może wywołać długotrwałe ograniczone nawyki oddychania. Techniki oddechowe nad którymi pracujemy systematycznie w trakcie praktyki podzielić można na kilka etapów:
Oddychanie naturalne – oddychanie swobodne, niewymuszone, płynne, i spokojne. Jest to oddech fizjologiczny. Kierowany jest do brzucha. Już tutaj staramy się uruchomić przeponę. Spokojny oddech jest podstawą medytacji. I tutaj również możemy pójść w tym kierunku, starając się spokojny oddech połączyć ze spokojnym umysłem, ze stanem skupienia i koncentracji.
Oddychanie przeponowe – oddychanie przeponą ma na celu uruchomienie tego narządu w pełniejszy sposób. Do procesu oddychania angażujemy tutaj już w sposób bardziej świadomy brzuch, i klatkę piersiową.
Pranayama. Techniki oddechowe uważane za przedłużenie prany, energii życiowej, jako fizyczne, namacalne odzwierciedlenie tej energii.
Przy wdechu dół brzucha jest napięty, tak aby się nie podnosił, jak przy oddychaniu przeponowym, a przy wydechu klatka piersiowa jest rozciągnięta i pełna. Wypełniamy się wdechem od dołu do góry, unosząc przy tym kręgosłup i rozszerzając klatkę piersiową, pozostawiając je wydłużone i rozszerzone przy wydechu. Oddychamy płynnie i spokojnie, aktywnie pracując przeponą, cały czas utrzymując równą długość wdechu i wydechu. Ten sposób oddychania jest kojący dla układu nerwowego i przynosi spokój i opanowanie. Pranayama jest trudną techniką, i wymaga czasu, umiejętności i koncentracji. Pracujemy nad nią dopiero po opanowaniu trudniejszych asan, po opanowaniu świadomości własnego ciała, oraz po opanowaniu prostszych technik oddechowych.
Krija. W tłumaczeniu oczyszczanie. W tradycji zawiera w sobie sześć rytuałów oczyszczania ciała i umysłu, jednak przekładając tą część Hatha Jogi na współczesną praktykę w obecnym miejscu i czasie, krija, to sposób życia, sposób odbierania świata, interakcje ze światem zewnętrznym i spojrzenie pełne krytycyzmu na siebie samego. Krija może być postrzegana jako pokuta, narzucanie sobie zasad moralnych, wyzbycie się agresji, zła, kłamstwa, zarówno w stosunku do otaczającego świata, jak też siebue samego.
Krija, to starać się być dobrym człowiekiem.
Korzyści z jogi to zwiększona siła i kondycja przy zachowanej gibkości, złagodzenie stresu, poprawa uważności i koncentracji, a także zmniejszone ciśnienie krwi, poprawa perystaltyki jelit, i funkcjonowania narządów wewnętrznych, kontrola prawidłowej postawy ciała.
Najważniejsze jest jednak własne podejście do praktyki, dopasowanie wykonywanych pozycji, zakresu ruchu i sposobu wykonania asany do własnych możliwości. Pracujemy sami ze sobą, więc również sami dla siebie. Nie naciągamy się na siłę, nie próbujemy osiągnąć czegoś, co jest obrazkiem, nie próbujemy na siłę powielić czegoś, co pokazał nam ktoś, jeśli nie możemy wykonać tego w miękki, swobodny sposób. Praktyka, to nie walka, więc nie ma tu miejsca na ból, i ciągłe siłowanie się z oporem. Ruch zawsze jest zsynchronizowany z oddechem, najlepiej oddechem opisanym powyżej jako naturalny, lub przeponowy, bez napięć i zaciskania brzucha. Nie zakres ruchu jest najważniejszy, a symetria, pewność, i świadomość ciała, i jego swobodnego ustawienia w przestrzeni. Ocenę własnej praktyki i zaawansowania najlepiej przeprowadzimy sami, analizując własne samopoczucie. Nie sposób tego dokonać nie włączając w praktykę koncentracji - na sobie, na swoim ciele, na każdym ruchu, na każdym fragmencie ciała uczestniczącym w wykonywanej asanie. Nie sposób również praktykować jogi bez starań o poprawę i doskonalenie siebie jako bytu. Bez starań o zachowanie podstawowych, i zasadzie uniwersalnych zasad moralnych określanych jako yamy i niyamy nasza joga stanie się zwykłą gimnastyką.
Joga to progres, postęp w wykonywaniu praktyki, ciągłe doskonalenie, pozytywny wpływ na siebie jako całość. Progres jest nasz własny. Stajemy się badaczami własnego ciała, własnego umysłu, siebie, jako całości, i jako części otaczającego nas świata. Ciesząc się swoją przygodą z jogą, lepszym samopoczuciem, jakością życia, jakością i pełnią odbierania piękna świata i siebie, jednocześnie jesteśmy w stanie podzielić się sobą z otaczającą rzeczywistością, czyniąc ją tym samym lepszą.
Piśmiennictwo:
Martin Kirk, Brooke Boon, Daniel DiTuro „Hatha Joga”
B.K.S. Iyengar „Joga”
Patrick McKeown „Spokojny oddech, spokojny umysł”